In gesprek met een kind bij Kindermishandeling door Falsificatie (PCF/ Münchhausen by Proxy)
In het afgelopen jaar heb ik als spreker meegewerkt aan 3 edities van een symposium over PCF (Pediatric Condition Falsification, ook wel bekend als Münchhausen by Proxy). Een relatief zeldzame maar zeer ernstige vorm van kindermishandeling, waarbij een ouder ziekte bij het kind verzint, veroorzaakt of erger maakt. Tijdens mijn trainingen kreeg ik er doorgaans nauwelijks vragen over. Dat is in het afgelopen jaar veranderd.
Wees een mens!
Wanneer je kinderen vraagt wat ze belangrijk vinden in contact met professionals, zeggen ze onder andere dat je óók iets over jezelf moet vertellen. Wanneer je daarop doorvraagt, wordt duidelijk dat ze daarmee niet zozeer bedoelen dat je standaard vertelt wat je hobby’s zijn en hoeveel kinderen je hebt, maar dat ze het belangrijk vinden om te merken dat ze een persoon tegenover zich hebben met wie ze zich op één of andere manier verbonden kunnen voelen.
Als het echt gevaarlijk wordt
‘Wat als een kind niet wil dat ik zijn ouders erbij betrek, omdat hij verwacht dat hij dan in elkaar wordt geslagen?’ ‘Als een kind me vertelt over seksueel misbruik door zijn vader, hoe ga ik daarover met deze vader in gesprek?’ ‘Hoe confronteer ik ouders met mijn vermoedens van PCF/ Münchhausen by Proxy?’ Deze en soortgelijke vragen krijg ik regelmatig in trainingen. Hierbij mijn tips:
Praten met ouders
In mijn dagelijks werk hou ik me bezig met het trainen van professionals in praten met kinderen over hun onveilige thuissituatie. Ik ben ervan overtuigd dat we kinderen pas echt goed kunnen helpen wanneer we ze structureel de ruimte geven om hun verhaal te doen, om hun mening te geven over dingen die er spelen en over wat er nodig is om hun situatie te verbeteren.
Als een kind zich schuldig voelt
Veel kinderen die kindermishandeling meemaken, hebben last van schuldgevoelens. Vanuit loyaliteit, verantwoordelijkheidsgevoel of hun negatieve zelfbeeld wijten ze de nare gebeurtenissen aan zichzelf. Voor jou als professional kan dat moeilijk zijn om te zien. Je zou het kind er zo graag van doordringen dat het niet schuldig is aan hoe het er thuis aan toe gaat.
‘Houdt het dan nooit op?’
In het leven van kinderen die onveilig opgroeien, staat de kindermishandeling thuis vaak helaas niet op zichzelf. Hun lage zelfbeeld en soms moeilijk te begrijpen gedrag maken hen kwetsbaar om ook buitenshuis slachtoffer te worden van geweld.
Parentificatie: help het kind weer kind worden
Wanneer je werkt met kinderen in onveilige thuissituaties, ben je waarschijnlijk wel bekend met de term parentificatie: wanneer een kind de ouderrol vervult, omdat zijn ouder dat niet doet of niet kan. Veel kinderen die onveilig opgroeien, krijgen hiermee te maken. Ze nemen (veel) praktische of zorgtaken over en zorgen voor hun ouder, die het moeilijk heeft. Bijvoorbeeld wanneer de ouder kampt met een psychiatrische stoornis, een verslaving of een verstandelijke beperking heeft.
Signaleren is iets anders dan bewijzen
Tijdens trainingen zeg ik vaak: ‘Als je niet bij de politie werkt, hoef je niet op zoek naar bewijs’. Het is namelijk een valkuil om in gesprekken met kinderen over kindermishandeling al teveel te speuren naar bevestiging van je vermoedens, in de hoop dat je daarmee genoeg in handen hebt om de volgende stap te nemen.
Hoe leg je dat nou uit?
Sommige kinderen maken dingen mee die maar moeilijk te begrijpen zijn voor ze. Complexe problemen die de ouders hebben, bijvoorbeeld. Of een uithuisplaatsing of ondertoezichtstelling: wat betekent dat precies, wat gaat er dan gebeuren en waarom?
Contact maken is maken één ding. Contact houden doe je zo!
In de 12 jaar die ik bij de Kindertelefoon werkte, heb ik duizenden kinderen en jongeren gesproken. De anonimiteit bij de Kindertelefoon maakt de drempel voor kinderen relatief laag om te vertellen wat ze op hun hart hebben. Gesprekken gingen dan ook regelmatig over situaties van kindermishandeling. Hoe uiteenlopend de inhoud ook was, toch kwamen in die gesprekken vaak dezelfde dingen terug:
Help jezelf de drempel over
Wanneer je je zorgen maakt om een kind, is het niet altijd gemakkelijk om daarover het gesprek aan te gaan. Zeker als het kind niet uit zichzelf naar je toekomt, vraag je je misschien af of het dan wel zit te wachten op een gesprek met jou.
Hoe vertel je wat je gaat doen, zonder het kind daarmee te overvallen?
Als je in gesprek bent met een kind over zijn onveilige thuissituatie, is het van belang om transparant te zijn over wat je gaat doen met wat het kind je vertelt. Veel professionals vinden dat lastig. Ze willen een kind niet afschrikken en vragen zich af hoe ze de grenzen van het kind kunnen respecteren als ze toch stappen moeten ondernemen terwijl het kind dat niet wil.