Als je nu en dan in je werk in aanraking komt met kinderen met (kenmerken van) autisme, kan het soms even puzzelen zijn om tot een gesprek te komen dat zowel voor jou als voor het kind zinvol is en (zo) prettig (mogelijk) verloopt.
Kinderen met ‘een stoornis in het autismespectrum’ (ASS, in de volksmond: autisme) kun je niet over één kam scheren. De ernst van de ASS en de beperkingen die daaruit voortvloeien verschillen heel erg per kind. ASS komt bovendien voor in combinatie met alle variaties in intelligentie: van hoogbegaafd tot verstandelijk beperkt en alles daartussenin.
Toch zijn er wel wat tips te geven waar je baat bij kunt hebben als je praat met een kind met ASS. Uiteraard is deze lijst niet volledig en is het altijd nodig om je af te stemmen op het specifieke kind dat voor je zit.
- Regel een rustige plek om te praten. Liefst met een neutrale of prikkelarme inrichting en zo min mogelijk omgevings- en achtergrondgeluiden. Kinderen met ASS kunnen omgevingsprikkels veel intenser beleven dan andere kinderen. Alles wat ze zien, horen, ruiken en voelen komt even nadrukkelijk binnen. Daardoor zijn ze sneller overprikkeld, waardoor het moeilijker wordt om informatie te verwerken en om hoofd- en bijzaken te onderscheiden.
- Communiceer helder en concreet. Gebruik relatief korte zinnen en benoem alleen de essentie. Laat voorbeelden, argumenten en toelichting weg (tenzij het kind er zelf naar vraagt, uiteraard). Vermijd containerbegrippen, ironie, beeldspraak, overdrijving en abstract taalgebruik. Voor kinderen met ASS moet alles wat je zegt letterlijk kloppen. Gebruik bijvoorbeeld de woorden ‘nooit’ of ‘altijd’ dus alleen als je de letterlijke betekenis ervan bedoelt.
- Stel gerichte open vragen. Hele open vragen (‘Hoe was het bij papa?’) zijn lastig voor kinderen met ASS. Ze antwoorden dan vaak ofwel met één détail ofwel met een uitgebreid verslag van minuut tot minuut. Formuleer je vragen daarom gerichter: ‘Hoe ging het deze keer met slapen, toen je bij papa was?’
- Benoem emoties en intenties. Praten over gevoelens is voor kinderen met ASS veel moeilijker dan praten over feiten. Emoties herkennen en zich verplaatsen in een ander zijn vaak ingewikkeld voor ze. Ook hebben kinderen met ASS doorgaans veel moeite met het interpreteren van non-verbale communicatie. Ondertitel dus vaker wat je bedoelt, verwacht en wat je merkt aan het kind: ‘Ik zie dat je je handen soms even op je oren doet. Mama heeft me verteld dat je dat doet als het druk is in je hoofd. Is het nu druk in je hoofd?’
- Check of het kind je begrepen heeft. Vraag bij voorkeur of hij jouw boodschap in zijn eigen woorden wil herhalen. Op de vraag ‘Snap je?’ krijg je misschien ten onrechte ‘ja’ te horen, omdat het kind zelf vaak niet door zal hebben dat hij jouw woorden anders interpreteert dan jij ze bedoelt.
NB: De beschreven tips uit dit blog gaan uit van kinderen die over taal beschikken en die geen of een lichte verstandelijke beperking hebben. Hoe meer beperkingen in de communicatie, hoe lastiger het zal zijn om te praten over de thuissituatie. Schroom niet om een begeleider bij het gesprek te vragen die het kind goed kent.
Meer lezen over praten met kinderen met autisme over onveiligheid in hun thuissituatie? In het Praktijkboek praten met kinderen over kindermishandeling vind je een uitgebreide paragraaf met meer tips en achtergrondinformatie. Daarnaast is intussen gebleken dat het Praatboek ook bij kinderen met ASS heel behulpzaam kan zijn!
Dit blog is geactualiseerd in april 2024.
