Verwaarlozing is een vorm van kindermishandeling die niet altijd gemakkelijk te herkennen en te verhelpen is. Zeker als het gaat om affectieve en pedagogische verwaarlozing, waarbij kinderen structureel te weinig aandacht, liefde en opvoeding krijgen.
Soms is het moeilijk te beoordelen of het een kwestie is van verschil in normen en waarden of dat er daadwerkelijk sprake is van een schadelijk patroon. Of er zijn zoveel andere problemen in het gezin, dat daar alle aandacht naar uitgaat. Intussen lopen deze kinderen wel degelijk risico op blijvende schade. Uit onderzoek blijkt onder andere dat de hersengroei van verwaarloosde kinderen achterblijft.
Een teken van genegenheid, oprechte aandacht of een attente opmerking van jou als volwassene kan voor kinderen heel ongemakkelijk of zelfs bedreigend aanvoelen als ze dit van huis uit niet gewend zijn. Juist het gebrek hieraan is voor kinderen het meest bekend en dus in hun beleving op een bepaalde manier veilig. Dat maakt dat ze zich soms ‘onmogelijk’ gedragen: terwijl ze niets liever willen dan warmte en aandacht, kunnen ze die keihard afwijzen als ze die eenmaal ontvangen.
Wat mij betreft gelden in alle gevallen dezelfde ‘grondregels’ voor praten met kinderen over kindermishandeling, zoals ik ook heb beschreven in deze reader. Maar hoe ga je ermee om als het kind jou(w aandacht) steeds afwijst? Deze tips kunnen je daarbij helpen:
- Zie het kind; los van zijn gedrag. En doe regelmatig uitspraken waaruit dat blijkt. Benoem bijvoorbeeld zijn gevoel, laat merken dat je weet waar de interesses of zorgen liggen van het kind en geef complimenten over wat wel lukt.
- Geef het goede voorbeeld. Een kind dat nooit heeft geleerd hoe je aandacht, waardering en liefde toont en ontvangt, kan heel veel leren van hoe jij daarmee omgaat. Naar dit betreffende kind, maar ook naar anderen, in het bijzijn van het kind.
- Geef het kind taal om zich te uiten. Als het kind zich soms ‘onmogelijk’ gedraagt, heeft het daar vaak zelf ook last van. Probeer eens om op een rustig moment samen met het kind woorden te vinden voor wat er dan gebeurt en hoe het kind zich daarbij voelt.
- Hou vol! Juist als een kind jouw goedbedoelde aandacht steeds lijkt af te wijzen of jou lijkt buiten te sluiten, is het van belang om het kind te laten merken dat je onvoorwaardelijk betrokken bij hem blijft.
- Vat het eventuele negatieve gedrag niet persoonlijk op. Bekijk wél samen met collega’s en/of gedragsdeskundige wat de het gedrag van het kind betekent, zodat je adequaat kunt reageren.
Ernstige verwaarlozing komt meestal voort uit forse andere problemen, waar ouders gerichte hulp bij nodig hebben. Ook door ouders te helpen en respectvol te bejegenen, help je deze kinderen. Wat niet wegneemt dat kinderen ook een eigen behoefte hebben aan steun, informatie en inbreng. Ook al laten ze met hun gedrag soms iets anders zien. Kom dus gewoon steeds weer terug, luister, help en zet je hart open voor zowel de kinderen als de ouders. Daarmee kun je veel betekenen, ook al is dat niet altijd (meteen) te zien.
Meer lezen over praten met kinderen in diverse situaties die het risico op verwaarlozing vergroten? In deel 3 van het Praktijkboek praten met kinderen over kindermishandeling vind je veel specifieke informatie, voorbeelden en tips.
Dit blog is bijgewerkt in oktober 2021.
