Tijdens trainingen zeg ik vaak: ‘gooi je professionele afstand uit het raam!’ Want hoe kun je als kind leren hoe het werkt: dat je de moeite waard bent, dat er mensen zijn die hun best voor je willen doen, dat een kleine irritatie niet betekent dat er een ‘ontploffing’ volgt (etc.), als je dat thuis niet als vanzelfsprekend meekrijgt en als alle andere volwassenen die je tegenkomt altijd een zekere afstand houden?
Veel hulpverleners zijn nog opgeleid met het fenomeen ‘professionele afstand’. Gelukkig wordt er de laatste jaren steeds meer gesproken over ‘professionele nabijheid’. Een mooie en broodnodige ontwikkeling, als je het mij vraagt. Want juist als je het moeilijk hebt, heb je nabijheid nodig. En normale dingen leer je door normale interacties.
Door te ervaren hoe anderen met je omgaan en op je reageren, ontwikkel je als kind een zelf-, mens- en wereldbeeld. Voor kinderen die kindermishandeling meemaken, zijn gezonde interacties dus van levensbelang. Ook jij kunt bijdragen aan een normaler en positiever zelf-, mens- en wereldbeeld van een kind. Vijf tips:
- Doe voor hoe het werkt. ‘En passant’ kunnen kinderen veel leren van hoe jij omgaat met twijfels, emoties, fouten, inlevingsvermogen en andere dingen die het mens-zijn met zich meebrengt. En voor iedere negatieve ervaring die een kind heeft, zijn veel positieve ervaringen nodig om de negatieve te compenseren. Door de mens achter de professional te laten zien en zoveel mogelijk normale interacties te hebben met het kind, doe je ‘het goede’ of ‘het normale’ voor. En laat je bovendien zien dat je het kind serieus neemt.
- Deel iets van jezelf. Dat mag iets kleins zijn (‘O, ik zie het al: mijn kat is net zo ondeugend als de jouwe: die wil ook het liefst van mijn bord eten’) of iets groters (‘Ik snap dat je daar verdrietig om bent. Toen mijn ouders me vertelden dat ze gingen scheiden was ik daar ook heel verdrietig om’).
- Probeer de emotie van het kind te verdragen. Vaak zijn we geneigd om intense emoties te willen wegnemen of oplossen. Maar dat kan niet altijd. Bovendien is er thuis vaak al weinig ruimte voor de emoties van deze kinderen en is het dus des te belangrijker dat die er bij jou wel mogen zijn. Bied steun en een luisterend oor. Soms is in stilte naast iemand zitten steunender dan ‘de juiste dingen’ zeggen of na te denken over een oplossing.
- Laat je eigen emotie ook gerust zien. Natuurlijk is het belangrijk dat een kind houvast kan ontlenen aan jou. Het is dus niet handig als je je verliest in je emotie. Maar als je geraakt wordt, mag je dat best laten zien. Daarmee laat je zien wat wel en niet normaal is: geraakt worden is normaal als je je betrokken bij iemand voelt. De onveiligheid bij het kind thuis is niet normaal (dus daar stoïcijns op reageren ook niet).
- Vermijd afstand en je verschuilen achter regels of functie. Als we lastige dingen aankondigen, hebben we als professionals soms de neiging om dat te doen vanuit onze functie of de situatie en de regels of protocollen die daarbij horen (‘Als het gaat om jouw veiligheid, ben ik verplicht om dat te melden’). Daarmee creëer je afstand. Spreek daarom liever vanuit je intenties en betrokkenheid (‘Je mag me alles vertellen wat je me wilt vertellen. En ik zal altijd mijn best doen om je te helpen. Als ik denk dat ik je niet in m’n eentje kan helpen, moet ik misschien met iemand overleggen. Maar dat zal ik altijd eerst met jou bespreken’).
In hoofdstuk 14 van het Praktijkboek praten met kinderen over kindermishandeling staat meer te lezen over hoe je jezelf als mens meeneemt in het contact met kinderen (en wat helpt om daarin goed voor jezelf te zorgen). Daarnaast vormen de vele citaten van jonge ervaringsdeskundigen die in het boek staan tezamen in mijn optiek een oproep tot professionele nabijheid! Het is aan ons om bereid te zijn om daar gehoor aan te geven.
