Gesprekken over geweld of verwaarlozing thuis kunnen erg moeilijk zijn voor kinderen. Loyaliteit, schuldgevoelens, schaamte, angst, verdriet en andere emoties maken deze gesprekken ingewikkeld en beladen. Ook is voor kinderen de setting van een één-op-één gesprek lang niet zo vanzelfsprekend als voor volwassenen. Tegenover elkaar zitten om te praten, kan voor kinderen heel ongemakkelijk aanvoelen.
Gelukkig zijn er allerlei manieren om jezelf en het kind hierbij te ondersteunen. Samen spelen of iets anders doen tijdens het praten kan afleiding en ontspanning bieden. Bepaalde hulpmiddelen kunnen helpen om gericht in gesprek te gaan over bepaalde zaken. Maar dan is het wel handig om te weten hoe en wat. Werken met hulpmiddelen: hoe pak je dat aan? Deze tips helpen je op weg:
- Bepaal het doel. Waarbij wil je een hulpmiddel inzetten? Wat wil je dat het oplevert? Op welk moment in het gesprek past dat het best? Een spelletje doen ter kennismaking is iets heel anders dan het verhelderen van zorgelijke signalen of het uitleggen van afspraken uit het veiligheidsplan.
- Maak een bewuste keus voor een hulpmiddel. Als je weet met welk doel je een hulpmiddel inzet, kun je een gerichte keuze maken:
- In de veelgebruikte methodiek van Signs of Safety, die beoogt een veilige opvoedsituatie te creëren zonder geweld, verwaarlozing of misbruik, wordt onder andere gebruik gemaakt van hulpmiddelen als De Drie Huizen, het Woord en Beeldverhaal (Words and Pictures) en Het Veilige Huis.
- Wil je de thuissituatie van het kind uitgebreider onderzoeken, dan kan Mijn Leven helpen om alle aandachtsgebieden bespreekbaar te maken.
- Meteen na een schokkende gebeurtenis kun je gebruikmaken van The Immediate Story.
- Als je systemisch werkt kan de methodiek Een Taal Erbij helpen om m.b.v. Duplopoppetjes de relaties van het kind met anderen en hun onderlinge dynamiek inzichtelijk te maken.
- Voor kinderen die te maken krijgen met veiligheidsafspraken door betrokkenheid van Veilig Thuis, wijkteam en/of jeugdbescherming, kan het heel behulpzaam zijn om samen te werken in het Praatboek.
- Voor kinderen die te maken hebben met de (complexe) scheiding van hun ouders zijn verschillende hulpmiddelen ontwikkeld.
- De methode Veerkracht wordt veel gebruikt in de maatschappelijke opvang en vrouwenopvang, om met kinderen te werken aan het voorkomen of verminderen van negatieve gevolgen van wat ze hebben meegemaakt en het bevorderen van een veilige omgeving om zich verder te ontwikkelen.
- Uitleg geven over trauma kan bijvoorbeeld met deze gesprekskaartjes.
- Als je met gevluchte kinderen werkt, kan het werkboek Veerkracht helpen om ruimte te geven voor het verhaal van het kind en om uitleg te geven over trauma bij kinderen en ouders en wat kan helpen om je weer veerkrachtig(er) te voelen.
- Daarnaast kunnen o.a. Mijn backpack, SocioCards of Het Vlaggensysteem ook ingezet worden bij gesprekken met kinderen en jongeren.
- Maar ook samen tekenen, het (samen) lezen van een boekje of het bekijken van filmpjes kunnen helpen om een gesprek op gang te brengen.
- Laat je trainen. Sommige hulpmiddelen, zoals een spelletje doen, samen spelen of het (voor)lezen van een specifiek boekje kun je vrij gemakkelijk zelf inzetten. Voor hulpmiddelen uit onder andere Signs of Safety, Een Taal Erbij en Het Vlaggensysteem is het nodig om eerst een training te volgen in de betreffende methodiek.
- Vergeet je gespreksvaardigheden niet. Hulpmiddelen doen hun werk niet vanzelf. Ze komen pas goed tot hun recht met behulp van de juiste grondhouding en gespreksmethodiek. In het Praktijkboek praten met kinderen over kindermishandeling (2019, Bohn Stafleu van Loghum) kun je daar alles over lezen.
Let wel: een middel is geen doel! Het inzetten van hulpmiddelen kan, maar hoeft niet. Het hangt erg af van het soort gesprek, het kind en de context waarin je het gesprek voert in hoeverre een hulpmiddel van toegevoegde waarde is. Zet hulpmiddelen altijd weloverwogen en doelgericht in, anders schieten ze hun doel voorbij.
