Hoe blijf je uit de reddersrol?

Wanneer een kind je vertelt dat er thuis geen aandacht voor hem is, hij letterlijk klappen krijgt als hij een onvoldoende haalt of dat de ruzies tussen zijn ouders steeds vaker uit de hand lopen, kan dat jou als mens behoorlijk raken. Dat geldt ook voor alle andere vormen van kindermishandeling waar je soms mee te maken krijgt. Zeker als het kind daarbij erg emotioneel is, kan het soms moeilijk zijn om je eigen emoties de baas te blijven.

Voor veel hulpverleners ligt in dit soort situaties een ‘reddersrol’ op de loer. We hebben niet voor niets het werk gekozen dat we doen, hebben hart voor de kinderen waar we mee werken en ons empathisch vermogen komt in ons werk doorgaans goed van pas.

Maar soms gaat je verantwoordelijkheidsgevoel verder dan hetgeen je werkelijk kunt doen. Dat kan enorm frustrerend zijn. En als het jouw persoonlijke missie wordt om het geweld of de verwaarlozing te stoppen, verlies je doorgaans de verbinding met het kind en help je hem juist niet verder.

Hoe kun je er tijdens een gesprek voor zorgen dat je uit de reddersrol blijft?

  • Wees je bewust van jouw professionele taak. Doe je wat bij jouw functie hoort? Zijn er dingen waar je een andere professional bij moet betrekken? Overleg hierover bij lastige kwesties ook met collega’s, een werkbegeleider of aandachtsfunctionaris of met Veilig Thuis.
  • Activeer het kind. Wanneer je het kind als ‘slachtoffer’ behandelt, vergroot dat (het risico op) jouw reddersrol, waarin jij weet wat het beste is voor het kind en jij ook voor een deel degene bent die dat dus gaat regelen. Als je open vragen stelt over hoe het kind zijn situatie beleeft, wat er in zijn optiek moet veranderen en misschien zelfs wat het kind daar zelf al in kan doen, zet je het kind in zijn kracht.
  • Doseer je empathie. Dat klinkt misschien gek en het is ook zeker niet de bedoeling om een koud en afstandelijk gesprek te voeren. Maar samen wegzakken in een neerwaartse spiraal helpt niemand verder. Door te benoemen wat je ziet bij het kind (‘Ik zie dat je moet huilen’ of ‘je klinkt moedeloos?’) toon je ook empathie, zonder dat je steeds benadrukt dat het zo erg is wat een kind vertelt. Natuurlijk zijn meelevende opmerkingen als ‘wat verdrietig’ of ‘ik snap dat je daarvan schrok!’ daarnaast ook welkom. 
  • Wees eerlijk over wat je kunt betekenen. Niets is zo frustrerend als een verwachting die niet uitkomt. Dat kun je voorkomen door bij elke stap opnieuw duidelijk te zijn in wat je wel en niet kunt of gaat doen. Dat betekent soms dat je het kind moet teleurstellen of verwijzen. Of dat iets langer duurt dan je allebei zou willen. Als je checkt bij het kind hoe jouw boodschap bij hem binnenkomt, zorg je ervoor dat het zich toch gezien voelt.
  • Wees alert op je eigen grenzen. Of je nou veel of weinig van dit soort gesprekken voert, je helpt jezelf en het kind enorm door te blijven reflecteren, zowel op je vaardigheden als op jouw persoonlijke betrokkenheid. Durf eerlijk te kijken naar wat een gesprek met jou deed. Signaleer als je je te verantwoordelijk voelt en bedenk met wie je de verantwoordelijkheid kunt delen.

Overigens zijn deze tips niet bedoeld om je verantwoordelijkheid zo snel mogelijk van je af te schuiven. In situaties waarin kindermishandeling speelt, is het niet gek als je geraakt wordt en kun je juist ook dan een verschil maken voor een kind.

Ik ben ervan overtuigd dat we kinderen het beste kunnen helpen als we onszelf niet verliezen, maar soms is een klein beetje reddersgedrag wel nodig om een stap verder te komen 😉 In zo’n geval kan het een hoop schelen wanneer je jezelf daar in elk geval bewust van bent, zodat je die reddersrol op tijd ook weer kunt loslaten.

Hoe blijf jij uit de reddersrol bij situaties die je raken? Ik ben benieuwd naar je reactie.

Meer lezen over hoe je goed voor jezelf zorgt in situaties die je raken? In hoofdstuk 14 van het Praktijkboek praten met kinderen over kindermishandeling vind je meer informatie en tips.

Dit blog is bijgewerkt in december 2021.

Gerelateerde Tips

Praten met kinderen over seksueel misbruik

In de categorie praten met kinderen over kindermishandeling is praten over seksueel misbruik misschien wel het allermoeilijkst. Voor kinderen zelf, maar ook voor professionals. De belangrijkste tips: durf te zien en durf te luisteren....
wat kun je wel doen?

Wat kun je wél doen?

Als er grote dingen aan de hand zijn, kunnen kleine dingen het verschil maken. Hoe hou je vol als je het gevoel hebt dat je maar weinig kunt betekenen?...

Als emoties heftig zijn

Schuldgevoelens, angst, verdriet, woede, schaamte, wanhoop, frustratie, eenzaamheid... allemaal emoties die kunnen opkomen tijdens een gesprek met een kind over zijn onveilige thuissituatie. Als je zulke grote emoties ziet bij een kind, kan dat ook voor jou heftig en confronterend zijn. Ook kun je er als professional onzeker van worden:...