Sommige kinderen maken afschuwelijke dingen mee. Soms zien we die terug in nieuwsberichten, bijvoorbeeld over femicide waar kinderen bij aanwezig waren of over een rechtszaak inzake kinderporno. Vaker blijven gebeurtenissen (vooralsnog) achter de voordeur of in kleinere kring bekend.
Uit onderzoek en praktijk weten we dat kinderen zich later vaak afvragen hoe het kon dat niemand iets deed, dat hen nooit iets werd gevraagd en, als bekend was wat er allemaal is gebeurd, dat praten over wat zij precies meemaakten angstvallig werd vermeden.
Hoe heftiger (en onvoorstelbaarder) de situatie, hoe moeilijker veel mensen het vinden om hierover met kinderen in gesprek te gaan. Zijn dingen soms niet gewoon te gruwelijk om over te praten?
- Als het te gruwelijk voelt om over te praten, is het sowieso te gruwelijk om mee te maken. Laat kinderen er dus niet alleen mee zijn. Soms willen of kunnen kinderen inderdaad (nog) niet praten over wat ze hebben meegemaakt. Dat hoeft ook niet. Maar ga er niet vanuit dat kinderen zelf wel met hun verhaal komen als ze daar aan toe zijn. Daarvoor hebben ze meestal onze uitnodiging en soms ook informatie nodig. Vraag dus hoe het gaat, laat merken dat je ervan weet en laat vervolgens aan het kind over of, wat en wanneer hij iets vertelt.
- Laat zien dat je overeind blijft. Voor kinderen is het belangrijk om te merken dat jij hun verhaal aankan. Dat betekent niet dat je al je emoties moet verstoppen (het zou een ongezonde boodschap geven als je stoïcijns reageert op een ingrijpend verhaal). Toon moed door ernaar te vragen, te luisteren en nabij te blijven bij heftige emoties.
- Als een kind niet wil praten, is dat helemaal oké. Als kinderen ingrijpende dingen hebben meegemaakt, is het sowieso belangrijk om zorgvuldig en sensitief om te gaan met hun grenzen. Niet dwingen tot praten, niet dwingen tot contact met de agressor, wel luisteren, kijken, ondertitelen en gezonde zaadjes planten.
- Blijf bij je leest. Als je geen traumabehandelaar bent, vraag dan niet in détail door op traumatische gebeurtenissen en gevoelens die daarbij omhoogkomen. Uitnodigen tot vertellen mag, luisteren ook, maar vraag óók advies of hulp van bijvoorbeeld een regionaal of landelijk psychotraumacentrum of traumabehandelaar in de buurt. En vergeet niet dat steun één van de belangrijkste dingen is die je kunt bieden.
- Veiligheid voorop. Bij (vermoedens van) actueel ernstig geweld of gevaar: ga in overleg met Veilig Thuis, Raad voor de Kinderbescherming, politie en/of (gespecialiseerde) hulpinstanties over wie wat doet. Feiten en patronen van geweld goed in kaart brengen, en vervolgens een adequaat veiligheidsplan maken, vraagt nu eenmaal expertise. Denk aan: werken met de TOP3-methodiek, het afnemen van de MASIC bij ouders (bij complexe scheiding, o.a. om te zien of er sprake kan zijn van dwingende controle of femiciderisico), het methodisch interviewen van een kind of een studioverhoor door een kindrechercheur.
Juist als kinderen gruwelijke dingen meemaken, is het van belang dat ze daar niet in hun eentje mee hoeven te dealen. Wees daarom niet één van de velen die (onbewust of uit ongemak) afstand neemt of zich alleen concentreert op feiten en (veiligheids)afspraken, maar maak verschil door er te zijn, voor en met het kind. Juist als het moeilijk wordt, kun je veel betekenen.
Leren hoe je als professional zorgvuldig in gesprek gaat met kinderen over ernstig geweld, verwaarlozing en seksueel misbruik? Neem eens een kijkje bij onze training Het kind centraal bij onveiligheid thuis.
