De molensteen van de consequenties

Soms is een thuissituatie zo schadelijk of acuut gevaarlijk voor een kind, dat ingrijpen nodig is. Bijvoorbeeld door het opleggen van verplichte hulp of behandeling voor het gezin, een ondertoezichtstelling of in het uiterste geval een uithuisplaatsing.

Zo’n eventuele consequentie kan het ingewikkeld maken voor kinderen om open te zijn over hoe het (thuis) met ze gaat: verandering is eng. Zeker voor kinderen die zich al onveilig voelen. Hoe zwaar of ingewikkeld de thuissituatie ook is, die is bekend en daarmee dus vertrouwd. Verandering is onvoorspelbaar, en voelt dus al snel onveilig.

Een kind kan zich schuldig of verraden voelen als hij het idee heeft dat de verandering (zoals een opgelegde maatregel) direct voortkomt uit de informatie die hij gaf. Soms vragen kinderen daarom vooraf om geheimhouding. Eerder schreef ik al eens deze tips voor hoe je een kind kunt geruststellen, terwijl je toch eerlijk bent over wat je wel en niet kunt beloven.

Hoe bespreek je een eventueel besluit met een kind, zonder hem verantwoordelijk te maken voor de uitkomst van het onderzoek of de uitspraak van de kinderrechter?

  • Vertel het kind dat hij niet je enige informatiebron is. Wees transparant over je rol en over hoe eventuele afspraken of besluiten tot stand komen: je praat met het kind, maar ook met anderen en je overlegt met het gezin en met andere professionals over wat er nodig is om ervoor te zorgen dat het (thuis) beter gaat met het kind.
  • Vertel kort iets over de bezorgdheid van anderen om het kind. Leg uit dat je ook van anderen hebt gehoord dat er thuis problemen zijn en dat zij zich zorgen maken om het kind. Net zoals je de informatie van het kind niet letterlijk doorbrieft aan anderen, doe je dat hier ook niet naar het kind. Maar inzicht in de grote lijnen van gebeurtenissen en zorgen die meespelen bij de besluitvorming, kunnen een kind helpen om te begrijpen waarom bepaalde afspraken of maatregelen nodig zijn.
  • Deel ook iets over je eigen observaties. Vertel wat je zelf hebt gezien, bijvoorbeeld toen je op huisbezoek kwam of wat jou is opgevallen tijdens het (vorige) gesprek met het kind of andere betrokkenen. Laat zien dat jij verder kijkt dan alleen naar wat het kind zegt en dat je jouw waarnemingen en oprechte zorg om het kind meeneemt in de te nemen stappen.
  • Leg de maatschappelijke norm uit. Kinderen weten niet altijd wat wel en niet normaal of toelaatbaar is. Probeer op objectieve wijze te verwoorden wat er anders moet aan de huidige situatie van het kind. Neem daarbij niet je eigen norm of mening als uitgangspunt, maar de norm van ons allemaal, gebaseerd op wetten, kinderrechten en kennis over wat kinderen nodig hebben om veilig op te groeien. Bijvoorbeeld: Kinderen hebben niet alleen eten en drinken nodig, maar ook liefde, aandacht en gezelligheid. Op dit moment lukt het mama niet om daarvoor te zorgen.
  • Neem verantwoordelijkheid voor jouw (advies dat leidde tot dit) besluit. Vertel wie dit besluit neemt of genomen heeft en hoe dit tot stand is gekomen. Refereer daarbij weer aan de maatschappelijke norm, aan wat het kind én anderen verteld hebben, je eigen observaties en jouw rol in dit geheel. Benoem expliciet dat al deze dingen samen ervoor zorgen dat jij samen met anderen uitkwam op dit advies of dit besluit.

Bij ingrijpen is zorgvuldige communicatie naar het kind een must. Ruimte geven voor het verhaal van het kind, transparant zijn over jouw professionele verantwoordelijkheid én terugkoppeling aan het kind over het hoe & waarom van het besluit zijn daarbij essentieel.

Meer lezen over hoe je het kind meeneemt in het proces? In hoofdstuk 9 van het Praktijkboek praten met kinderen over kindermishandeling vind je meer tips, voorbeelddialogen en citaten van jongeren zelf over wat zij hierin belangrijk vinden.

Gerelateerde Tips

Praten met kinderen over seksueel misbruik

In de categorie praten met kinderen over kindermishandeling is praten over seksueel misbruik misschien wel het allermoeilijkst. Voor kinderen zelf, maar ook voor professionals. De belangrijkste tips: durf te zien en durf te luisteren....
wat kun je wel doen?

Wat kun je wél doen?

Als er grote dingen aan de hand zijn, kunnen kleine dingen het verschil maken. Hoe hou je vol als je het gevoel hebt dat je maar weinig kunt betekenen?...

Als emoties heftig zijn

Schuldgevoelens, angst, verdriet, woede, schaamte, wanhoop, frustratie, eenzaamheid... allemaal emoties die kunnen opkomen tijdens een gesprek met een kind over zijn onveilige thuissituatie. Als je zulke grote emoties ziet bij een kind, kan dat ook voor jou heftig en confronterend zijn. Ook kun je er als professional onzeker van worden:...