Als je als professional betrokken bent bij een gezin dat te maken heeft met onveiligheid, ben je waarschijnlijk vooral gericht op het doorbreken daarvan. In de praktijk betekent dit vaak het inschakelen of intensiveren van hulpverlening aan ouders of het maken van veiligheidsafspraken en ouders helpen om ze na te leven.
Ook in je gesprekken met kinderen kun je de neiging hebben om vrij snel over afspraken en oplossingen te praten, juist omdat je hun last graag wilt wegnemen en wilt bespreken wat je kunt doen om hen te helpen.
Maar naast verbetering van hun situatie, hebben kinderen juist ook behoefte om gezien te worden tijdens de moeilijke periode of complexe situatie waarin ze zitten. Dat vraagt dus méér dan het bedenken van een oplossing:
- Probeer de emoties van het kind te verdragen. Dat kan heel moeilijk zijn, vooral als je er zelf door geraakt wordt. Maar door te snel over oplossingen te praten, ga je als het ware ‘weg’ van de emotie, in plaats van er werkelijk ruimte aan te geven.
- Ga niet ‘redden’, maar steunen. Sta stil bij wat de situatie met het kind doet. Geef aandacht en toon empathie. Waarschijnlijk zijn er niet veel mensen in het leven van het kind die daar (regelmatig) de tijd voor nemen.
- Geef het kind het woord. Wees benieuwd naar het verhaal van het kind, naar zijn gevoelens, zijn visie, zijn behoeftes. En pas daarna: wat zou het kind het liefst anders willen zien? Wat zou een eerste stapje in de goede richting kunnen zijn?
- Wat betekent de gekozen (deel)oplossing voor het kind? Psychologische hulp voor vader betekent nog niet meteen veiligheid voor het kind. En veiligheidsafspraken omtrent de omgang met moeder verkleinen nog niet per sé de eenzaamheid die het kind voelt. Wat is het effect van de gekozen interventies op alle gezinsleden? Wat is er voor ieder individu eventueel nog meer nodig?
- Onderscheid de korte en de lange termijn. Patronen van geweld en verwaarlozing zijn vaak nu eenmaal niet zomaar doorbroken. Voor kinderen is dus, óók als er al hulp is of komt, lang niet altijd (snel) verbetering merkbaar. Bespreek met het kind wie of wat hem in het dagelijks leven kan helpen nu het thuis moeilijk is. Bespreek ook dat de grotere problemen meer tijd nodig hebben en je met het gezin in stapjes zult werken aan verbetering.
Oplossen is natuurlijk niet verboden. Sterker nog: als er sprake is van onveiligheid, moeten alle betrokkenen alles op alles zetten om het tij te helpen keren. Maar hoe goedbedoeld ook, als het stoppen van de mishandeling of verwaarlozing je enige doel is, kun je kinderen en hún behoeften uit het oog verliezen. Investeer dus niet alleen in het oplossen van de complexe problemen, maar óók in structurele aandacht voor het kind.
Meer lezen over hoe je kinderen betrekt bij het (jeugdbeschermings-/hulp)traject? In het Praktijkboek praten met kinderen over kindermishandeling vind je veel informatie en voorbeelden. Voor kinderen in de basisschoolleeftijd die te maken krijgen met veiligheidsafspraken is er het Praatboek!
