Als een kind zich schuldig voelt

Veel kinderen die kindermishandeling meemaken, hebben last van schuldgevoelens. Vanuit loyaliteit, verantwoordelijkheidsgevoel of hun negatieve zelfbeeld wijten ze de nare gebeurtenissen aan zichzelf. Voor jou als professional kan dat moeilijk zijn om te zien. Je zou het kind er zo graag van doordringen dat het niet schuldig is aan hoe het er thuis aan toe gaat.

Toch kunnen deze schuldgevoelens voor het kind een belangrijke functie hebben. Op een bepaalde manier geven ze het kind een gevoel van controle: als het (deels) jouw schuld is wat er gebeurt, kun je een volgende keer misschien voorkomen dat het nog eens gebeurt. In veel gevallen zal het je niet zo één, twee, drie lukken om de schuldgevoelens weg te nemen. Wat kun je wél doen?

  • Sta erbij stil en vraag erop door. Wanneer een kind laat merken dat het zich verantwoordelijk voelt voor de thuissituatie of bijvoorbeeld uitspreekt dat het een gebeurtenis zelf heeft uitgelokt, vraag er dan op door. Hoe ziet het kind dat precies? Probeer daar eerst eens zonder oordeel naar te luisteren.
  • Geef het kind de gezonde boodschap. Leg uit dat dat wat er thuis gebeurt niet de schuld is van het kind. Ook al zal het er meestal niet voor zorgen dat de schuldgevoelens direct verdwijnen, het is wel degelijk van belang dat het kind deze boodschap te horen krijgt.
  • Vertel het kind dat het niet de enige is. Het kan steunend zijn voor het kind als het weet dat er meer kinderen zijn die nare dingen meemaken waar ze niks aan kunnen doen. En ook als het weet dat heel veel van deze kinderen zich schuldig voelen.
  • Accepteer dat het gevoel nog steeds bestaat. Schuldgevoelens neem je niet zomaar weg. Vaak hebben mensen er nog tot lang in hun volwassenheid last van. Bovendien kan het voor een kind dat nog in de onveilige thuissituatie zit te bedreigend zijn om zijn schuldgevoel als gevoel van controle los te laten.
  • Zet het kind in zijn kracht. Dat kun je doen door te vertellen wat hij heel goed doet of heeft gedaan en wat dat gedrag hem heeft opgeleverd. Het kan enorm helpen wanneer een kind op een positieve manier invloed ervaart.

Ook schuldgevoelens hebben een functie. Die neem je dus niet zomaar weg. Geef ruimte om erover te praten. Daarnaast blijft het belangrijk om kinderen steeds opnieuw te vertellen dat het geweld of de verwaarlozing die ze meemaken niet hun schuld is, in de hoop dat die boodschap stukje bij beetje steeds meer kan ‘landen’.

Gerelateerde Tips

Wees zacht

Ook als je niks kunt doen, kun je veel betekenen

Een kind waarmee het steeds slechter lijkt te gaan, terwijl de wachtlijst voor hulp alleen maar oploopt. Geweld dat na een melding bij Veilig Thuis gewoon doorgaat. Een jongere die geen hulp wil en die ervoor kiest om de situatie ‘uit te zitten’ totdat hij uit huis gaat....

Hulpmiddelen inzetten bij gesprekken met kinderen

Gesprekken over onveiligheid in de thuissituatie kunnen erg moeilijk zijn voor kinderen. Loyaliteit, schuldgevoelens, schaamte, angst, verdriet en andere emoties maken deze gesprekken ingewikkeld en beladen. Ook is voor kinderen de setting van een één-op-één gesprek lang niet zo vanzelfsprekend als voor volwassenen. Tegenover elkaar zitten om te praten, kan...