Veel professionals vinden het weleens lastig om met de fantasie van jonge kinderen om te gaan in gesprekken over geweld of verwaarlozing: klopt het wel wat een kind zegt? Vooral jonge kinderen maken veel gebruik van hun fantasie. En ze vertellen ons er doorgaans niet bij wanneer ze dit wel of niet doen.
Toch geeft fantasie in gesprekken met jonge kinderen ook veel kansen die je kunt benutten. Wel moet je natuurlijk weten wanneer je die fantasie even samen moet uitzetten en hoe je dat kunt doen. Tips:
- Accepteer het feit dat kinderen fantasie gebruiken. In plaats van je steeds af te vragen of een kind wel de waarheid vertelt, kun je je er ook bij neerleggen dat je dat soms niet weet. In veel gevallen is het ook niet erg. Met behulp van zijn spel kan een kind verwerken en ontspanning vinden. In het vertellen van fantasieverhalen kan hij de werkelijkheid soms bezweren of voor zichzelf begrijpelijk maken.
- Doe er je voordeel mee. In een gesprek kan (meegaan in) de fantasie van een kind prachtig werken in het maken van contact, bijvoorbeeld door met de knuffel te praten die het kind heeft meegenomen. Of in het creëren van ontspanning, door bijvoorbeeld samen te spelen of fantasiedieren te tekenen. Ook kunnen fantasie-oplossingen echt helpen, zoals een slaapknuffel met toverkracht om monsters buiten de deur te houden. Waarom zou je daar geen gebruik van maken?
- Bepaal wanneer het belangrijk is dat een kind zijn fantasie even uitzet. Als je op zoek bent naar feitelijke informatie over wat er is gebeurd, is het belangrijk dat je dat uitlegt aan een kind, zodat de kans groter is dat hij de dingen vertelt zoals ze zijn gegaan. Overigens zal de beleving van het kind zijn verhaal altijd kleuren, maar dat is in gesprek met volwassenen ook zo. In de meeste gevallen is het niet zozeer van belang of alle details precies kloppen, maar wel om een goed beeld te krijgen van de mate van (on)veiligheid in het gezin.
- Check of het kind het verschil tussen fantasie en werkelijkheid begrijpt. Vraag bijvoorbeeld: kunnen dieren praten? En als een kind ‘nee’ zegt: Maar hoe zit dat dan bij Paw Patrol? Stel samen vast dat in films of verhalen dieren soms wel kunnen praten, maar in het echt niet. Als je het idee hebt dat een kind dit snapt, dan kun je afspraken maken:
- Maak een afspraak en herinner het kind aan die afspraak. Ik wil nu met jou praten over dingen die echt zijn. Indien nodig kun je een kind verderop in het gesprek hieraan helpen herinneren. Leg er eventueel bij uit dat een kind het altijd mag zeggen als hij iets niet weet. En dat je dat liever hebt dan dat hij iets verzint. Jonge kinderen blijken verrassend betrouwbaar, mits je ze op de juiste manier voorbereidt en bevraagt.
Fantasie kan van levensbelang zijn, zeker voor kinderen die het moeilijk hebben. En ook aan volwassenen kan fantasie veel plezier en inspiratie geven, evenals troost, ontroering of een andere kijk op de wereld. Laten we dit niet allemaal willen wegpoetsen uit een gesprek, ook niet als dat gaat over geweld of verwaarlozing, maar een voorbeeld nemen aan kinderen, die hier nog zonder schroom gebruik van maken.
In het Praatboek, bedoeld voor kinderen die te maken krijgen met veiligheidsafspraken, combineren de fantasierijke illustraties mooi met de vragen over de thuissituatie en informatie over wat wel of niet normaal is, wie waarover beslist en wie er voor het kind is. Reikt jouw organisatie het Praatboek al uit aan kinderen, om er samen met jou en andere professionals in te werken tijdens het traject van jeugdbescherming?
