Eén van de vragen die ik regelmatig krijg van professionals is of je wel altijd in gesprek moet gaan met kinderen. Is het soms niet te belastend? En als je dan in gesprek gaat: hoe doe je dat dan zonder het kind verder te beschadigen?
Soms kunnen er inderdaad goede redenen zijn om (nog) niet met een kind in gesprek te gaan. Bijvoorbeeld als een kind dusdanig getraumatiseerd is dat hij niet (of niet buiten de setting van een traumabehandeling) kan praten over wat er is gebeurd. Of als de politie het kind eerst nog wil verhoren. Of als de ouders geen toestemming geven. Of als ouders het kind onder druk zetten (dan kan het overigens soms juist een goed idee zijn om het kind te spreken).
Ook kan het meespelen dat je het zelf ingewikkeld vindt om het gesprek aan te gaan. Dan ligt het op de loer om te snel te besluiten om niet met het kind in gesprek te gaan, met als reden dat het te belastend zou zijn voor het kind. Ik geloof dat je in het overgrote deel van de gevallen het kind een plezier doet door hem een luisterend oor te bieden en hem te betrekken bij wat er gebeurt. Natuurlijk is het daarbij van belang om het kind niet méér te belasten dan nodig:
- Wees sensitief. Daarvoor is mens-tot-mens contact noodzakelijk. Zet je fingerspitzengefühl aan. Let goed op verbale en non-verbale reacties van het kind. Alleen dan kun je adequaat reageren op emoties, wensen en grenzen van het kind.
- Volg het kind. Roer niet in détails als het kind daar niet zelf over begint. Geef woorden aan emoties en geef antwoord op vragen. Onderwerp het kind niet aan een kruisverhoor, maar heb vooral aandacht voor hoe het met hem gaat en hoe hij zijn situatie beleeft. Vraag het kind waar hij behoefte aan heeft en wat hij van jou verwacht.
- Bied ventieltjes aan. Als de spanning oploopt tijdens het gesprek, probeer deze dan te reduceren door even te bewegen, te spelen of iets luchtigs in te brengen. Sommige kinderen kunnen dit ook heel goed zelf afwisselen: even praten, even spelen, even serieus zijn, even over iets anders kletsen… Ook na het gesprek kan het helpend zijn om het kind even te laten rennen of spelen.
- Organiseer steun. Kinderen die al overbelast zijn, voelen zich vaak verantwoordelijk voor het welzijn van (alle) gezinsleden. Soms cijferen ze zichzelf dan weg. Bespreek met het kind welke behoeftes hij (soms misschien toch) heeft en welke volwassenen er voor hém kunnen zijn. Vertel ook wat jij daarin kunt betekenen.
- Genoeg is genoeg. Als een kind niet verder wil praten, stop dan het gesprek. Blijf beschikbaar als dat kan en blijf het kind uitnodigen om met je te praten, zonder hem daartoe te dwingen. Hou hem intussen op de hoogte van wat er achter de schermen gebeurt. Ook als een kind zelf niet wil of kan praten, heeft hij vaak wel behoefte aan informatie.
Om te bepalen of een gesprek te belastend zou zijn, kun je overleggen met een collega of gedragsdeskundige. Vergeet daarbij niet de mogelijkheid om ook aan het kind zelf te vragen of (en waarover) hij met je in gesprek zou willen. Besluit niet te snel om een kind helemaal niet te spreken. Veel kinderen vertellen achteraf juist dat ze zich niet betrokken voelden bij wat er gebeurde in en rondom het gezin en dat ze een luisterend oor hebben gemist.
