Naast een cognitieve, sociale, emotionele en motorische ontwikkeling maken kinderen ook een seksuele ontwikkeling door. Als je als professional wilt helpen om (on)veiligheid thuis in kaart te brengen, te verbeteren of te monitoren, is dit dus één van de ontwikkelingsgebieden die aandacht verdient in je gesprekken.
Kinderen die onveilig opgroeien lopen een verhoogd risico om te maken te krijgen met seksueel misbruik. Eén van de redenen om stil te staan bij hun seksuele ontwikkeling is dan ook het bespreekbaar maken van eventuele nare ervaringen op dit gebied.
Maar hoe begin je er nou over in een gesprek als er geen directe aanleiding toe is? Vijf tips om laagdrempelig een gesprekje aan te knopen over seksualiteit en grenzen:
- Vraag naar fijne en niet-fijne aanrakingen. Elkaar aanraken kan heel fijn zijn. Wat vind jij fijne aanrakingen? Met wie knuffel jij weleens? Hou je van stoeien? Met wie? Welke aanrakingen vind je niet fijn? Of met wie niet? Heeft iemand jou weleens aangeraakt op een manier die je niet fijn vond? Of waar je van in de war raakte? Vertel eens?
- Introduceer privéplekjes & regels. Vraag of het kind weet wat privéplekjes zijn. Bespreek de regels over privéplekjes: daar mag niet iedereen zomaar naar kijken of aan zitten of jou dwingen om privéplekjes van de ander aan te raken: jouw lijf is van jou. Wanneer mag dat wel? (bijvoorbeeld als mama je helpt met omkleden na het zwemmen). Wanneer niet? (bijvoorbeeld als grote kinderen of grote mensen aan je zitten en zeggen dat je het aan niemand mag vertellen). Heeft iemand weleens jouw privéplekjes bekeken of aangeraakt terwijl dat niet hoort?
- Leg iets uit over leuke en nare geheimen. Kinderen die seksueel misbruik meemaken, worden niet zelden onder druk gezet om dat geheim te houden. Leg uit dat er een verschil is tussen leuke en nare geheimen. Leuke geheimen, waar je een blij gevoel van krijgt, mag je bewaren. Heb jij weleens een leuk geheim gehad? Nare geheimen, waar je verdrietig of bang van wordt, mag je altijd vertellen, zodat we je erbij kunnen helpen. Anderen mogen nooit van jou vragen om het bekijken of aanraken van privéplekjes geheim te houden. Heb jij weleens een vervelend geheim gehad?
- Vraag jongeren naar positieve en negatieve ervaringen met verliefdheid, daten, en seks. Let op dat je de jongere niet ‘uithoort’ over zijn seksleven: ook normale en fijne seks beschouwen de meesten als een privé-onderwerp waar je niet met iedereen in detail over spreekt. Het gaat er vooral om dat je de jongere de ruimte geeft om te vertellen in hoeverre hij al (positieve) ervaring heeft met seks en of hij ook weleens vervelende dingen heeft meegemaakt op dat gebied.
- Maak ook sexting en shamesexting bespreekbaar. Weet de jongere wat dat is? (Hoe) praat hij over dit onderwerp met vrienden? Experimenteert hij zelf weleens met online flirten of seks? Heeft hij weleens meegemaakt dat er beelden van zichzelf of van anderen zonder toestemming werden gedeeld met anderen? Hoe vond hij dat? Hoe gaat hij er zelf mee om als hij iets doorgestuurd krijgt? De boodschap: sexting is normaal, leuk en oké, shamesexting is dat niet. Hier kun je lezen hoe je dit op een verantwoorde manier met jongeren bespreekt.
NB: In de tips hierboven staat soms een gesloten vraag genoemd (Bijv. ‘Heeft iemand jou weleens aangeraakt op een manier die je niet fijn vond?’). Deze vragen zijn bedoeld als openingsvraag. Zodra het kind begint te vertellen, stel je geen gesloten vragen meer, maar luister je en nodig je het kind neutraal uit om verder te vertellen. Zo zorg je er bij (signalen van) strafbare feiten voor dat je het kind niet beïnvloedt met jouw vragen en reacties.
Wil je meer leren over hoe je seksualiteit bespreekbaar maakt bij kinderen die onveilig opgroeien en wat je beter wel en niet kunt doen bij praten met kinderen over seksueel misbruik? Dan is deze training misschien iets voor jou!
