Kinderen die ingrijpende dingen meemaken, zeggen: ‘vraag mij ernaar, want uit mezelf begin ik er niet over’. Echt luisteren vraagt vervolgens meer dan het ophalen van informatie bij een kind of het zo goed mogelijk proberen op te lossen van wat er mis is. Vragen naar wat een kind heeft meegemaakt, het aanhoren van zijn verhaal en te verdragen wat dit oproept bij het kind én bij jezelf vraagt lef.
Een groot deel van de kinderen dat te maken heeft met een onveilige thuissituatie heeft langdurig of zelfs blijvend last van traumaklachten. Van alle vormen van trauma heeft kindermishandeling de meeste impact op iemands (functioneren in het) leven. Dat heeft grote gevolgen voor de maatschappij en natuurlijk ook voor het kind zelf. Toch krijgt het overgrote deel van de kinderen met klachten n.a.v. de onveilige thuissituatie daarvoor geen behandeling.
Een kind met post-traumatische stressklachten kan heftig of juist apathisch reageren. Dat komt omdat zijn brein continu alert is op gevaar. Een ogenschijnlijk kleine aanleiding kan een trigger zijn voor een heftige reactie. Van jou als professional vraagt dat dus ook om verder te kijken dan het gedrag en het eventueel begrenzen ervan. Het goede nieuws: je hoeft geen behandelaar te zijn om te durven vragen, benoemen en begrijpen! Tips voor luisteren naar getraumatiseerde kinderen:
- Vraag naar nare gebeurtenissen. Stel open vragen om het kind de kans te geven te vertellen over wat het heeft meegemaakt. Bijvoorbeeld: waar ben je het meest bang/ verdrietig/ boos om? Wat is er nog meer gebeurd? Wat vond je het allerergst? Bij wie kon je terecht toen je zo bang was?
- Benoem de emotie van het kind. Als je woorden geeft aan de emotie die je ziet, gaat het kind ook beter begrijpen waar zijn reactie vandaan komt. Tegelijkertijd laat je het kind op deze manier merken dat je verder kijkt dan zijn gedrag.
- Help de emoties reguleren. Bespreek op een rustig moment met het kind wat voor hem triggers zijn waardoor hij erg bang, boos of verdrietig wordt en bedenk samen hoe jij het kind kunt helpen als dat gebeurt. Bijvoorbeeld door een kalmerende activiteit aan te bieden of woorden te geven aan wat er gebeurt.
- Respecteer de grenzen van het kind. Het is niet nodig om alle details uit te vragen. Sterker nog: details kunnen herbeleving opwekken en daarmee zorgen voor her-traumatisering. Laat dit dus over aan een deskundige (trauma)behandelaar. Geef het kind de regie over wat het wil vertellen en dring niet aan als het niet (verder) wil praten.
- Regel de juiste hulp. Als een kind last heeft van nachtmerries, herbelevingen, regelmatig heftig reageert op een ogenschijnlijk kleine trigger of andere klachten heeft waardoor je denkt dat er sprake kan zijn van trauma, neem dan contact op met deskundige behandelaars EMDR of de huisarts, om te bespreken hoe het kind in aanmerking kan komen voor de juiste behandeling. Posttraumatische stress gaat niet vanzelf over en kan zorgen voor veel extra problemen, nu én in het latere leven van het kind.
Ieder kind verdient de juiste hulp en steun. Rekening houden met het traumabrein kunnen we allemaal. Luisteren ook. Durf jij?
Als je meer wilt lezen over trauma, gedrag en luisteren naar kinderen: in hoofdstuk 3 en 12 van het Praktijkboek praten met kinderen over kindermishandeling vind je meer info en tips!
Dit blog is bijgewerkt in juni 2022.
