Alle professionals die ik ooit heb getraind zullen beamen dat luisteren zonder oordeel voorwaarde is voor een goed gesprek. Toch blijkt het in de praktijk lastig om werkelijk open te staan voor het verhaal van de ander, zonder dat je wordt beïnvloed door je bezorgdheid, mening over de situatie of je behoefte om de problemen van de ander op te lossen.
Keer op keer merk ik hoezeer je eigen ‘agenda’ van invloed is op het gesprek. En dat komt de behoefte van de ander én de zuiverheid van zijn verhaal niet altijd ten goede. Zeker als het gaat om kinderen, die toch al meer geneigd zijn te zeggen wat ze denken dat jij wilt horen. En al helemaal als het gaat om ernstige zorgen die je hebt, waarbij ook jouw eigen emoties een rol spelen.
Er is niks mis mee om een gesprek doelgericht in te gaan. Sterker nog: het kan je enorm helpen als je weet waarom je het gesprek voert en wat je ermee wilt bereiken. Een grote valkuil daarbij is dat je je teveel laat leiden door jouw eigen behoefte en daarmee die van het kind onvoldoende in beeld hebt of in kaart brengt. Dat gaat ten koste van het contact met het kind. Daarnaast ligt het op de loer dat jouw insteek het gesprek en het kind beïnvloedt, waardoor de informatie die het kind je geeft minder betrouwbaar is.
Mijn belangrijkste advies is: bereid het gesprek voor. Als dat niet kan, omdat een kind onverwacht bij je komt met een verhaal, is het fijn als je al eens over de volgende punten hebt nagedacht. Deze tips helpen je om je agenda zuiver te houden:
- Sta stil bij wat het gesprek met je doet: Welke gedachten heb je erover? Welke gevoelens? Welke mening of oordeel over het kind of de ouders komt bij je op? Op welke manier zijn ze van invloed op de wijze waarop je het gesprek ingaat?
- Wat is jouw professionele taak in gesprekken met kinderen over kindermishandeling? Is het jouw taak om de veiligheid in het gezin te monitoren of te verbeteren? Ben jij degene die verantwoordelijk is om kindermishandeling vast te stellen? Of is het vooral aan jou om signalen te verhelderen en daarover te overleggen met de juiste persoon? Als je niets hoeft te bewijzen, ga dan ook niet op zoek naar bewijs!
- Bedenk hoe je in één of twee zinnen aan het kind kunt uitleggen wat de reden is dat je dit gesprek voert. Wees daarbij zo concreet en eerlijk als mogelijk en hou het kort. Ik hoorde van je mentor dat je al drie weken niet op school bent geweest. Ik vraag me af hoe het met je gaat. Daar wil ik graag met je over praten.
- Overleg met een collega hoe je jouw rol zuiver kunt houden tijdens het gesprek. Welke mening, overtuiging, oordeel of emotie merk je bij jezelf op? Hoe kunnen deze je belemmeren in het gesprek? Waar heb jij behoefte aan, zowel voor, tijdens als na het gesprek? Welke rol kan jouw collega daarin spelen?
- Durf je agenda los te laten. Misschien wel het allermoeilijkst, zeker als je je bewust hebt voorbereid. Maar: contact gaat vóór inhoud en het verhaal van het kind kan heel anders zijn dan je had gedacht. Dus ook als je een zuivere agenda hebt: wees bereid ‘m los te laten!
Meer lezen over hoe jouw referentiekader de agenda voor het gesprek kan beïnvloeden? In onder andere hoofdstuk 4 van het Praktijkboek praten met kinderen over kindermishandeling vind je meer info en tips om uit veelvoorkomende valkuilen te blijven.
Dit blog is bijgewerkt in december 2021.
