In het afgelopen jaar heb ik als spreker meegewerkt aan 3 edities van een symposium over PCF (Pediatric Condition Falsification, ook wel bekend als Münchhausen by Proxy). Een relatief zeldzame maar zeer ernstige vorm van kindermishandeling, waarbij een ouder ziekte bij het kind verzint, veroorzaakt of erger maakt. Tijdens mijn trainingen kreeg ik er doorgaans nauwelijks vragen over. Dat is in het afgelopen jaar veranderd.
Omdat ik me voor én door deze bijeenkomsten steeds verder heb verdiept in PCF, noem ik er tijdens trainingen ook vaker voorbeelden van. Tot mijn verbazing krijg ik (daardoor?) veel regelmatiger vragen van deelnemers over casuïstiek waar ze bij betrokken zijn. En niet alleen van artsen, maar juist ook vanuit andere hoeken, zoals leerplicht, de Raad voor de Kinderbescherming, pleegzorgwerkers, revalidatie, jeugdbescherming en sociaal wijkteams.
Daarom vond ik het tijd voor tips voor praten met kinderen die (vermoedelijk) slachtoffer zijn van PCF. Deze gesprekken zijn niet gemakkelijk en dat worden ze ook niet door deze tips. Wel kan het jou en het kind helpen wanneer je let op de volgende punten:
- Praat met het kind alleen. Deze kinderen staan onder (vaak zeer dwingende) invloed van de pleger, ook wanneer die niet aanwezig is bij het gesprek. Toch heb je meer kans dat je signalen kunt verhelderen wanneer je het kind apart spreekt. Wees je daarbij bewust van je professionele taak: signalen verhelderen is iets anders dan bewijzen!
- Doe niet aan factchecking, maar breng de situatie in beeld. Door angst én omdat deze kinderen vaak geen realistisch besef hebben van hun lichaam en gezondheid, is het erg moeilijk voor ze om te vertellen wat er wel en niet zou kloppen. Stel daarom vragen die de situatie in kaart brengen. Neem door hoe een dag in het leven van dit kind eruit ziet, vraag naar het gebruik van medicatie en hulpmiddelen en vraag hoe het kind de situatie beleeft.
- Geef regie over kleine dingen. Geef het kind bijvoorbeeld de keus wat het wil drinken, eten of spelen. Hierdoor laat je het kind weer even mens zijn, in plaats van ‘object’. Vergis je er niet in hoe belangrijk dat is.
- Wees zorgvuldig in het uitzetten van vervolgstappen. Deze vorm van kindermishandeling kan levensbedreigend zijn. Wanneer de pleger erachter komt dat je twijfelt aan zijn (eigenlijk meestal: haar*) verhaal, kan het gevaar voor het kind direct toenemen. Volg daarom altijd deze stappen wanneer je met zulke complexe zaken te maken hebt.
- Last but not least: betrek zo snel mogelijk Veilig Thuis en vraag om een vertrouwensarts. Of het nu gaat om vermoedens van PCF of om twijfels over het wel of niet opheffen van de ondertoezichtstelling: een vertrouwensarts van Veilig Thuis heeft expertise die onmisbaar is bij deze problematiek.
Deze kinderen zitten doorgaans in zeer angstige en ingewikkelde thuissituaties verstrikt, dus hier over praten is voor de meeste van hen heel bedreigend. Toch is het de moeite waard om het te blijven proberen. Ook wanneer het kind je geen of weinig informatie geeft, kan jouw steun en betrokkenheid ervoor zorgen dat het kind zich gezien voelt. Daarmee kun je voor de rest van zijn leven een verschil maken.
*In 76% van de gevallen is de biologische moeder de pleger van deze vorm van kindermishandeling. In andere gevallen gaat het om vader, een grootouder en/of een andere verzorger. In het Praktijkboek praten met kinderen over kindermishandeling staat een uitgebreide paragraaf over PCF, met veel achtergrondinfo en handvatten voor gesprekken met kinderen die hier slachtoffer van zijn.
